Məmə Xərçəngi

Müəllif
Bölmə Məmə Xərçəngi

Məmə xərçəngi qadınlarda görülən xərçəng tipləri arasında birinci sırada yer alır.

 
Həyat boyu hər 8 qadından birinin xərçəngə yaxalanma riski var. Məmə xərçəngi, məmə toxumasında hüceyrələrdən inkişaf edən xərçənglərdəndir. Məmə toxumasının hər hansı bir yerindən ortmeme mamografi-300x246aya çıxa bilər. Ən çox görülən tipi; Məmə kanallarından qaynaqlanan “duktal” xərçəng adlandırılan xərçənglərdəndir. Süd istehsal edən vəzilərdən kökləşən “lobülar” xərçənglər də tez-tez görülür. Həmçinin digər toxumalardan qaynaqlanan daha nadir medullar, tubular, musinoz kimi tipləri də var. Məmə xərçəngi əmələ gəlməsində genetik dəyişikliklər çox əhəmiyyətlidir. Genetik quruluşda müxtəlif amillərin və normal yaşlanmanın təsiri ilə ortaya çıxan fəsadlar xərçəngə səbəb olur. Ancaq məmə xərçənglərinin yalnız %7-9-luq bir qismi ailəvi keçicidir. Xüsusilə ana tərəfində gənc yaşda məmə xərçəngi və kişi məmə xərçəngi görülməsi ailəvi bir yoluxmaya işarə edə bilər.

Risk Faktorları

Qadın cinsiyyəti və yaşlanması məmə xərçəngi üçün ən mühüm risk amilləridir. Digər məlum olan risk amilləri aşağıda göstərilmişdir;

İlk doğuş yaşı: 30 yaşından sonra ilk doğuşunu edənlərdə, 18 yaş ərəfəsində ilk doğuşunu edənlərə görə risk artır. Daha əvvəllər doğum sayı ilə xərçəng inkişafı arasında əks əlaqə olduğu irəli sürülübsə də bu münasibət göstərilməmişdir. Yenə də hamiləlik dövründə ostrogen hormonunun daha aşağı səviyyələrdə olması bu qoruyucu təsirinin ortaya çıxmasını təmin edə bilər.

İlk adət yaşı: İlk adəti erkən yaşlarda görənlər, həyat boyu daha uzun müddət ostrogen bircə anlığına məruz qalacaqlar görə risk artır. Menopauza yaşı: Menopauza məlum olduğu kimi, qadının adətdən kəsildiyi, doğurqanlığının sona çatdığı dövrdür. İrəli yaşda (>55 yaş) menopauzaya girmə məmə xərçəngi riskini artırır. Burada da amil uzun müddət ostrogen hormonuna məruz qalmadır.Əmizdirmə: Ən az bir il ərzində əmizdirmənin qoruyucu təsirinin olduğunu göstərən faktlarla yanaşı, hər hansı bir təsirinin olmadığını iddia edən araşdırmalar da mövcuddur.

Doğum kontrol həbləri: Doğum kontrol həblərinin uzun müddət istifadəsi məmə xərçəngi inkişaf riskini artırır. Eyni zamanda ən azı beş il müddətində bu dərmanların istifadə edilməsinin yoğun bağırsaq, rəhim və yumurtalıq (over) xərçəngi riskini azaltdığı göstərilmişdir. 10 ildən daha uzun müddət istifadələrdə və xüsusilə gənc yaşda (20 yaş ərəfəsində) istifadə etməyə başlamaqla məmə xərçəngi, infarkt və uşaq düşmə riski artır. Burada xüsusilə qeyd edilməli məqam doğum kontrol həbi ilə birlikdə siqaret çəkməyin ciddi problemlərə yol aça biləcəyidir. İkisi birlikdə ürək xəstəlikləri və uşaq düşmə riskini kəskin bir şəkildə artırır.

Menopauzadan sonra hormon müalicəsi: Bu cür dərmanlar adətən, menopauzaya bağlı şikayətlərin aradan qaldırılması və ya azaldılması məqsədilə istifadə edilirlər. Bu dərmanlar orqanizmin ifrazatını kəsdiyi ostrogen və progesteron hormonlarını əhatə edir. Bu dərmanları 5 il və daha uzun müddət istifadə edən menopauzadan sonrakı dövr qadınlarda məmə xərçəngi və ana bətni xərçəngi riskini artırır.memekanseri

Boy və çəki: Uzun boylu qadınlarda döş xərçəngi riski artır. Bunun səbəbi məlum deyil. Bənzər şəkildə bu qadınlarda da yoğun bağırsaq xərçəngi riski də yüksək müəyyən edilmişdir. Menopauzadan əvvəlki dövrdə həddindən artıq zəif qadınlarla, menopauzadan sonra normal çəkidən çox olan qadınlarda məmə xərçəngi riski artır. Menopauzadan sonrakı dövrdə həddindən artıq çəkili olmaq və xüsusilə də yağ toxuması çoxlu miqdarda ostrogen hormonu (məmə xərçənginə səbəb olduğu məlum olan hormon) ifrazatına səbəb olur.

Qidalanma: Menopauzadan sonrakı dövrdə yağ nisbəti yüksək qidalarla qidalanma ilə məmə xərçəngi inkişafı arasında əlaqə mövcuddur. Əks olaraq tərəvəz ağırlıqlı qidalanmanın isə qoruyucu təsiri vardır.

Alkoqol: Gündə 1 stəkandan (1 pivə, 1 stəkan şərab, 1 dəfə sərt içəcək) artıq spirt istehlakı qadınlarda ostrogen hormonu səviyyələrini artırdığı üçün xərçəng inkişaf riskini artıra bilər.

Xoş xasiyyətli döş xəstəlikləri: Kista, fibroadenoma və hiperplaziya kimi döş xəstəlikləri xoş xasiyyətli şişlərdir.
Ailədə məmə xərçəngi xəstəliyi olması: Anasında, ana tərəfindən yaxınlarında xalasında və ya bacısında məmə xərçəngi olan qadınlarda məmə xərçəngi inkişaf etmə riski normal cəmiyyətdən daha çoxdur.

Qorunma: Bəzi risk amilləri sizin nəzarətiniz altındadır. Ümumi sağlamlıq vəziyyətinizi qoruma məqsədli normal qidalanma, arıqlama və ya çəkinizi qorumaq, siqaret çəkməmək,alkoqollu içkini məhdudlaşdırma, nizamlı məşq kimi fəaliyyətləri yerinə yetirə bilərsiniz. Ancaq bunlar riskləri tamamilə ortadan qaldırmaz.

Yaranması

Məmə xərçəngi əmələ gəlməsi çox sürətli bir proses deyil. Şiş orta hesabla 5-7 ildə 1 sm ölçüyə çatır. Yayılma əvvəlcə limfa kanalları yoluyla qoltuq altı limfa vəzilərinə və daha sonra qan vasitəsilə qaraciyər və sümük kimi uzaq orqanlara olur. Şişin yayılımını müəyyən etmək üçün mərhələlərə ayrılır, müalicəyə qərar verilir. TNM sistemi adlı bir mərhələlərə ayırma sistemi istifadə edilir. T şiş miqyasını, N xəstəlikli qoltuq altı limfa vəzi sayını, M isə uzaq yayılım (metastaz) vəziyyətini ifadə edir. Buna görə 4 mərhələdən danışmaq olar. Erkən mərhələ xəstəlik dedikdə, mərhələ I, II və bəzi mərhələ III şişləri başa düşülür. Mərhələ III şişlərin bir qismi və mərhələ IV şişlər irəli mərhələ adlanır.

Nəzarət Etmək

3meme-kanseri

Normalda 20 yaşından sonra məmə müayinəsi və ildə bir dəfə həkimdə məmə müayinəsi etdirməyiniz təklif edilir. Bu səbəblə, erkən dövrdə xəstəliyin yaxalanması üçün qadınların bilik sahibi olması lazımdır. 50 yaşından sonra 2-ci ildə bir mamografi çəkilməsi təklif olunur. Milli xərçəngə nəzarət proqramı təkliflərinə əsasən ölkəmizdə tətbiq olunan məmə xərçəngi nəzarət protokolu aşağıda qeyd edildiyi kimidir.

20-40 yaş arası; Ayda bir öz-özünə məmə müayinəsi, iki ildə bir klinika məmə müayinəsi 40-69 yaş arası; Ayda bir öz-özünə məmə müayinəsi, ildə bir klinika məmə müayinəsi, iki ildə bir mamografi çəkilməsi lazımdır. Buradakı mətn ümumi məlumatlandırma olub, xəstəliklər dəyişə biləcəyindən şəxsi qiymətləndirmə üçün mütəxəssisin fikrini alın.

SON MƏQALƏLƏR
4 şərh
  • Zeyneb

    Salam hekim. Mənim xalamın 56 yaşı var həkimlər xərçəng olduğunu deyir.. 20 ildir döşündə şiş var. Bir neçə aydır qolunda və boynundada şiş yaranıb. Əlməliyyatın riski varmıdır?

    • Fuad Nəzərov

      Salam. Hər bir əməliyyatın risk dərəcəsi vardır və xəstəyə, yaxınlarına bu haqda məlumat verilir. Sağ olun

  • ruhangiz

    salam dowden karsni lek neyden ola biler agrilarda var uzi cavabi polip deyib sebebini bilmek isderdim qorxusu var

    • Fuad Nəzərov

      Salam. Mən elə anladım ki söhbət məmə kanserindən gedir. Onun üçün Siz USM-dən sonra nəticəsinə uyğun olaraq Rentqenoqrafiya, Biopsiya etdirsəniz diaqnoz dəqiqləşər. Sonra isə onkomarkerlər analizi son olaraq edilməsi məsləhətdir. Sağ olun.

ŞƏRH YAZIN