Metabolik Sindrom

Metabolik sindrom nədir?

Ürək-damar xəstəliklərin inkişafında rol alan və birgə etyopatogeneziyanı bölüşdükləri düşünülən müxtəlif risk faktorlarının bir yerdə olması metabolik sindrom olaraq adlandırılır. Metabolik sindrom, aterosklerotik xəstəliklər və tip 2 diabetin ən mühüm və ən sıx rastlanan səbəbləri arasında yer alır.

Obezite

Metabolik sindrom daha çox obez fərdlərdə görülən eyni zamanda diabet, hipertoniya və ürək xəstəliklərinin da görülə bildiyi bir narahatlıqdır.
Metabolik sindromun ən çox qəbul edilən təyin etmə meyarları aşağıdakılardır:
Abdominal obezite: Bel ətrafı kişilərdə >94 (veya >102), qadınlarda >80 (veya >88) cm,
Trigliserid hündürlüyü (≥150 mg/dl),
HDL xolesterin aşağılığı (kişilərdə <40 mg/dl, qadınlarda<50 mg/dl),
Qan şəkəri yüksəkliyi (aclıq plazma glukozu ≥100 mg/dl),
Qan təzyiqi yüksəkliyi (≥135/80 mmhg)
Bu meyarlardan hər hansı üçünün bir insanda olması metabolik sindrom olaraq qəbul edilir.

Metabolik sindromun təsirləri nələrdir?

Hipertoniyası olan şəxslərin %50-də rastlanır.
Böyrəklərdən ürik turşu xaric edilməsi yavaşlayır və insanda hiperürisemi və gut xəstəliyinə səbəb ola bilər.
Yumurtalıqlardan testesteron ifrazı artır və bu da xanımlarda polikistik sindromuna səbəb ola bilər.
Qanın laxtalanmasını artıraraq insanda ürək xəstəliklərinə meyillilik edir.
Xərçəng riskini artırır
Metabolik sindrom ürək xəstəliyindən ölmə riskini 3 dəfə artırır

Müalicəsi necədir?

Metabolik sindromlu obez bir fərdin müalicəsində ən başda kilo itkisi lazımlıdır, diyet mütəxəssisi nəzarətində düzgün bir qidalanma proqramı ilə təqib edilməsi lazımdır. Kilo itkisi ilə insulin müqaviməti azalır, qan lipidleri və şəkəri düzəlir.
Qidalanmada qatı yağlardan istifadə edilməməli, daha çox maye yağlara lazımi miqdarda üstünlük verilməlidir.
Həftədə ən az 2 dəfə balıq yeyilməlidir, lazım gələrsə balıq yağından da istifadə edilməlidir.
Qəbul edilən posa miqdarı artırılmalı, qəbizlikdən çəkinilməli
Karbohidrat istehlakı azaldılıb daha çox kəpəkli məhsullara üstünlük verilməli
Duzlu və şəkərli qidalardan, ət qəlyanaltısı məhsullarından, qızartma və yağlı yiyəcəklərdən uzaq durmaq lazımdır.
Siqaret və spirtdən istifadə edilməməli, nizamlı idman edilməlidir.

Metabolik sindrom bir kardiyometabolik risk amilləri dəstəsidir. Bu risk amillərinin birlikdə eyni şəxsdə olması ortaq genetik və ekologiya amillərinin nəticəsidir. Əsas ürək-damar risk faktoru kimi tanınan hiperxolesterinemiya eyni ortaq zəminin bir nəticə olmadığından metabolik sindromun bir dəstəkləyicisi də deyil. Elə isə, metabolik sindromu ürək-damar riskini müəyyənləşdirmək üçün təklif edilən bir adlandırma kimi qəbul etməmək lazımdır. Metabolik sindrom bəzi mühüm kardiyometabolik risk amillərinin eyni kökdən qaynaqlandığını və bunun qarşısının alınması və müalicəsi üçün də ortaq bir yanaşmanın lazım və mümkün olduğunu gözlər önünə qoyan bir tərifdir.
Metabolik sindrom parametrlərinin birgə kökünün visseral yağlanma və insulin müqaviməti olduğu qəbul edilir. Ancaq, əslində, insulin müqaviməti başlayanda yolun yarısı çoxdan tamamlanmış vəziyyətdədir. Qidalanmada səhvlər, əzələlərin sabitliyi və nəticədə yaranan intrasellüler enerji çoxluğuna qarşı orqanizm özünü qorumaq üçün bir sıra qeyri-adi adaptif mexanizmləri hərəkətə keçirir. Bir az ironik görünsə də yağ toxuması artımı da, insulin müqaviməti də əslində orqanizmin özünü qorumağa yönəlik bioloji uyğunlaşmasından başqa bir şey deyil. Yəni metabolik sindrom əslində genotipin heç də uyğun olmayan xətalı bir həyat tərzinin təkidlə davam etdirilməsinə bioloji adaptasiya sərhədlərinin çəkməsi ilə ortaya çıxan patoloji bir fenotipdir.
Sindromun dövrümüzün pandemisi halına gəlməsi, mədəniyyətə uyğunlaşa bilməyən bəşəriyyətin və ya avadanlıqları və kompüterləri inkişaf etdirmədə göstərdikləri dəyişiklik və inkişafı şəxsi həyatlarında göstərməyən, ya da bolluq içində olsalar belə qıtlıq psixologiyasını üzərindən ata bilməyən icmaların qaçınılmaz sonudur.
Metabolik sindromla mübarizədə tibbi, sosial-mədəni və idarə etməsi olan bütün cəmiyyət mexanizmlərinin səmərəli iş birliyi lazımlıdır. Tibbi baxımdan baxıldığında da metabolik sindroma multidisiplinyar bir yanaşma lazım olduğu açıqdır.